TO ΠΑΡΑΓΑΔΙ
΄΄Πάμε για παραδοσιακό ψάρεμα στη Βίγλα΄΄
TO ΠΑΡΑΓΑΔΙ
Κατεξοχήν εργαλείο ψαρέματος των ψαράδων της Βίγλας και της Στρογγυλής, στα νερά των λιμνοθαλασσών Ροδιάς, Αι-Γιωργιού και Τσουκαλιό.
Περιγραφή
Το παραδοσιακό παραγάδι της Βίγλας αποτελείται από:
1. Καλαμωτή διαστάσεων 1,20 μ. μήκος και 0,50 μ πλάτος, πλεγμένη σφιχτά με σχοινιά σε τρία σημεία. Τα καλάμια που την αποτελούν, έχουν πάχος 1,5-2 εκ. και μήκος 1,20μ. το καθένα.
2. Στο ακριανό καλάμι είναι δεμένο ένα κομμάτι ψαθί (αυτοφυές φυτό της γύρω περιοχής), όπου αγκιστρώνονται τα αγκίστρια του παραγαδιού με το δόλωμα.
3. Πλήθος αγγιστριών:200-250 τεμ..
4. Στο χώρο της καλαμωτής εναποτίθεται το σχοινί του παραγαδιού (το ράμμα), συνολικού μήκους διακοσίων έως τριακοσίων οργιών. Μία οργιά ισούται με 1,5μ. και πρακτικά είναι, όσο το άνοιγμα των 2 χεριών ενός μετρίου ύψους ανθρώπου.
5. Στο ράμμα είναι δεμένα ανά μία οργιά, ένα-ένα τα αγκίστρια. Κάθε αγκίστρι είναι δεμένο στο ράμμα με το παραμάλι μήκους 0,50μ. (πλαστικό σχοινί συνήθως λευκού χρώματος).
Το παραγάδι, αφού νεταριστεί και δολωθεί, τυλίγεται ρολό με το ψαθί στο κέντρο και δένεται στο μέσο με χοντρό σχοινί.
Κάθε ψαράς έχει 2 έως 4 παραγάδια.
Διαδικασία
Το παραγάδι κάθε πρωί ανοίγεται και νετάρεται. Δηλαδή, δένεται η μία άκρη του ράμματος στην άκρη της καλαμωτής και ξετυλίγεται σιγά-σιγά. Στη διαδικασία αυτή αντικαθίστανται τα αγκίστρια που λείπουν ή έχουν σκουριάσει και το παραμάλι. Ένα-ένα τα αγκίστρια, αγκιστρώνονται με τη σειρά στο ψαθί.
Αφού το παραγάδι νεταριστεί είναι έτοιμο για να δολιαστεί. Το δόλιασμα του παραγαδιού για χέλια, γίνεται ανάλογα με την εποχή, με σκουλήκι (γαιοσκώληκα ή ,,μάζα΄΄ στην τοπική διάλεκτο) και με ψιλή γαρίδα. Ανάλογα με το τι θέλουμε να ψαρέψουμε (πχ τσιπούρες κλπ) χρησιμοποιούμε ως δόλωμα και μικρά ψαράκια (3-4 εκ), δολωμένα ολόκληρα στα αγκίστρια.
Τον γαιοσκώληκα οι ψαράδες τον βγάζουν από σκαμμένο χώμα σε σχετικά υγρό έδαφος του χωριού και κοντά σε χωνεμένη κοπριά-φουσκί των καλυβιών που έχουν για τα ζώα οι τσοπάνηδες. Την ψιλή γαρίδα και τα μικρά ψαράκια οι ψαράδες τη βγάζουν με την απόχη τους σε μικρά αυλάκια με νερό που καταλήγουν στις λιμνοθάλασσες.
Τα παραγάδια δολώνονται μετά το μεσημέρι και περί ώρα τρεις με τέσσερις (το Χειμώνα), αφενός για να είναι ζωντανό το δόλωμα όταν θα ριχτούν στο νερό και αφετέρου για να ριχτούν σούρουπο, πριν το τελευταίο φως ώστε τα μπουρμπούλια (ζωύφια της λιμνοθάλασσας στο βυθό) να μην προλάβουν να φάνε το δόλι. Διότι τα μπουρμπούλια το σούρουπο φωλιάζουν. Το ρίξιμο των παραγαδιών διαρκεί μία έως δύο ώρες, κι ανάλογα με το πόσα είναι.
Στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού οι ψαράδες χρησιμοποιούν τα πριάρια (παραδοσιακές βάρκες χωρίς καρίνα). Άλλη επικρατούσα ονομασία είναι ΄΄γα΄ί΄τα΄΄ . Κάθε ψαράς ανοίγεται στο πέλαγος στην θαλάσσια περιοχή που επέλεξε για να ρίξει τα παραγάδια. Βάζει το παραγάδι σε οριζόντια θέση, ακουμπισμένο στις δύο άκρες του πριαριού και το ανοίγει. Καθισμένος στη βάρκα με απλωμένα τα πόδια του κάτω από το παραγάδι έχει για βοήθεια την απάλα (παραδοσιακό κουπί του πριαριού). Δένει σε ένα μακρύ καλάμι με σημαδούρα ( κι ανάλογα με το βάθος της λιμνοθάλασσας) την μία άκρη από το πρώτο παραγάδι. Κατόπιν ξεκινάει, καθώς η βάρκα πλέει απαλά στο νερό, να ρίχνει ένα-ένα τα δολωμένα αγκίστρια ενώ παράλληλα τα ξεαγκιστρώνει από το ψαθί. Με την απάλα οδηγεί το πριάρι προς την κατεύθυνση που επιθυμεί.
Αφού τελειώσει με το πρώτο παραγάδι, στο τέλος του ράμματος δένει την αρχή του δεύτερου παραγαδιού. Η διαδικασία συνεχίζεται κατά τον ίδιο τρόπο. Στο τέλος του ράμματος του τελευταίου παραγαδιού δένει ένα δεύτερο μακρύ καλάμι με τη σημαδούρα του. Είναι πλέον σούρουπο και ο ψαράς παίρνει το δρόμο της επιστροφής.
Την άλλη μέρα ο ψαράς ξυπνάει νωρίς το πρωί, από τα χαράματα. Με το πριάρι του πηγαίνει στην άκρη του πρώτου παραγαδιού και ξεκαρφώνει το καλάμι που είχε πρωτοτοποθετήσει. Λύνει το ράμα κι αρχίζει να μαζεύει ένα-ένα τα αγκίστρια.
Όσα αγκίστρια έχουν αγκιστρωμένο χέλι ή ψάρι ο ψαράς τα κόβει με το σουγιά ή το μαχαίρι κι αφήνει να πέσουν στο εσωτερικό του πριαριού ανάμεσα στα στραβόξυλα, όπου έχει ρίξει νωρίτερα λίγο νερό από τη λιμνοθάλασσα. Το ράμμα το μαζεύει στην καλαμωτή του παραγαδιού. Σ΄ αυτή εδώ τη φάση τα σκοινιά τα μαζεύει μαζί με τα αγκίστρια και χωρίς να τα αγκιστρώνει στο ψαθί. Στο τέλος η άκρη από το ράμμα περνιέται σε ένα καλάμι του παραγαδιού το οποίο μετά το τυλίγει ρολό και το αποθέτει μέσα στη βάρκα. Συνάμα ξεκινάει τα μάζεμα του επόμενου παραγαδιού κατά την ίδια ακριβώς πορεία, αφού ανοίξει την νέα καλαμωτή.
Το αργότερο 08.00 πμ ο ψαράς έχει τελειώσει. Μαζεύει από τη βάρκα τα χέλια και τα ψάρια σε ένα σακί, τα δένει σφιχτά και μαζί με τα παραγάδια τα φορτώνει στο ποδήλατο ή το δίκυκλο ή το αγροτικό αυτοκίνητο. Πολύ παλιά τα φορτωνόταν όλα ο ψαράς στην πλάτη και κινούσε για το χωριό.
Ο δρόμος της επιστροφής από την ψαριά είναι γεγονός. Ανάλογα με τις παραγγελίες, στο σπίτι οψαράς ξεχωρίζει και διανέμει σε σακούλες τα χέλια. Χέλια για ψήσιμο, για τηγάνι, για το ταψί. Τιμή πώλησης από 6 έως 10 ευρώ το κιλό.
Παραδοσιακοί τρόποι μαγειρέματος για τα χέλια είναι:
1. Χέλια στον νταβά (μικρό και βαθύ ταψί) με κρεμμύδια, ντομάτα, κόκκινο πιπέρι και ψήσιμο στη γάστρα ή το φούρνο.
2. Χέλια περασμένα στο καλάμι και ψήσιμο στα κάρβουνα
3. Χέλια μπουρδέτο (βραστά στην κατσαρόλα με ζωμό)
4. Χέλια τηγανητά (αλευρωμένα)
